آدم‌های زیادی اهل خاطره‌بازی و شیفته نوستالژی هستند و شاید اشتباه نباشد اگر بگوییم این خصلت در ما ایرانی‌ها بیش از دیگر ملیت‌ها یافت می‌شود. ریشه‌های آن را می‌شود از احترامی که از دل و جان یا حتی از سر عادت برای گذشته و آدم‌های قدیمی قائل می‌شویم، پیدا کرد. برنامه «چهل‌تیکه» که در شبکه نسیم پا گرفت هم در همین حال‌‌وهواست. برنامه‌ای که از فصل اول خود با مرور خاطرات تلویزیونی و دیگر نوستالژی‌های ما ایرانیان آغاز به کار کرد و در فصول اخیر خود به سر و شکل تازه‌ای رسید. کم‌کم پای خاطره‌سازان به برنامه باز شد که در فضایی سرشار از نشانه‌های روزگاران دور، به گفت‌وگو با محمدرضا علیمردانی می‌پردازند. زنده‌یادان سیامک اطلسی، صدیقه کیانفر، سیروس گرجستانی و... از مهمانان چهل‌تیکه بودند که امروز میان ما نیستند و هنرمندان دیگری چون غلامحسین لطفی، علی صادقی، نصرا... رادش، نادر سلیمانی، بهزاد خداویسی، اصغر سمسارزاده، محمود جعفری، عباس محبوب، بهراد خرازی، رضا توکلی و... هم از کسانی بودند که بر صندلی چهل‌تیکه تکیه زدند. این برنامه در پاییز ۱۴۰۰ به فصل پنجم خود رسید و قرار است با تغییراتی از امشب پخش شود و هر هفته چهارشنبه تا جمعه ساعت ۲۱ روی آنتن شبکه نسیم برود. الهام حاتمی، تهیه‌کننده چهل‌تیکه در گفت‌وگو با ما علاقه‌مندان این برنامه را در جریان تازه‌ترین اتفافات آن گذاشته‌است.

یک نوستالژی تماشایی برای مردم
اکثر مردم وقتی صحبت از خاطرات و نوستالژی می‌شود، لبخندی به گوشه لب شان می‌آید و به قول معروف گل از گلشان می‌شکفد. چون شنیدن خاطرات همیشه لذتبخش و دوست‌داشتنی است. برنامه چهل‌تیکه هم به گونه‌ای خاطره بازی است و همین ویژگی برنامه را برای مردم جذاب و تماشایی کرده‌است. این برنامه در هر فصل به لحاظ محتوا و فرم سعی کرده مواردی را اضافه یا حذف کند تا از این طریق بتواند هم مخاطب قبلی‌اش را حفظ کند و هم بینندگان جدید را جذب کند. بنابراین در هر فصل از برنامه شاهد تغییراتی هستیم. الهام حاتمی، تهیه‌کننده در این باره توضیح می‌دهد: برنامه چهل‌تیکه به عنوان یکی از آغاز کنندگان مسیر مرور خاطرات و نوستالژی است و حالا به مرحله‌ای از تولید رسیده که می‌توان عنوان بلوغ و تکامل را برای آن گذاشت، مرحله‌ای که امیدواریم در ادامه به بالندگی منتهی شود و مخاطبان مثل چهار فصل گذشته از دیدن آن لذت برده و ما را با نقدها، راهنمایی‌ها و تشویق‌هایشان همراهی کنند.
وی ادامه می‌دهد: نوستالژی موضوعی در حال تکثیر است. اتفاقات روزمره امروز یک یا دو دهه دیگر تبدیل به نوستالژی نسل کودک، نوجوان و جوان فردا خواهندشد. به همین دلیل است که چهل‌تیکه علاوه بر آرشیو غنی از گذشته که عمدتا مربوط به دهه ۶۰ و ۷۰ می‌شود در آینده قادر خواهدبود مناسبات و اتفاقات دهه ۸۰ را هم در قالب نوستالژی بررسی کند.
حاتمی در پاسخ به این سوال که تا چه میزان از تجربیات فصل‌های قبلی استفاده کرده‌اید، می‌گوید: فصول گذشته‌‌ چهل‌تیکه در واقع سنگ بنای رسیدن به قوام و بلوغ این برنامه در فصل جدید به حساب می‌آیند. از سوی دیگر تغییرات فرمی و محتوایی برای گریز از تکرار در این فصل به وجود آمده که مخاطب ثابت برنامه در جریان پخش فصل جدید متوجه آن خواهد شد.آنچه در فصل جدید بیش از همه در این برنامه به چشم می‌آید؛ پختگی عوامل و میزبان برنامه در هدایت گفت‌وگوست.


سلامی صمیمانه
یکی از تغییرات این فصل از برنامه، حذف شدن بخش استندآپ است. استندآپ کمدی که این سال‌ها در بسیاری از برنامه‌های تلویزیون چه در قالب مسابقه و چه بخشی از برنامه گنجانده شده‌است، در چهل‌تیکه هم برای مدتی با حال‌وهوایی متفات اجرا می‌شد. به گفته الهام حاتمی، تهیه‌کننده این برنامه در دوره جدید، استند آپ حذف شده و به جای آن پلاتوهای صمیمانه با مردم اضافه شده‌است.

خاطره‌سازانی از زمین چمن تا قاب جادو
بخشی از رسالت چهل‌تیکه گفتن خاطره‌بازی با افراد شناخته شده و موثر در خاطرات جمعی مردم است و همچنین سعی دارد به چهره‌هایی هم که در حال فراموشی هستند یا با وجود سابقه طولانی، این روزها کمتر در صدر اخبار قرار دارند، بپردازد. حاتمی درباره مهمانان این فصل از برنامه به جام‌جم می‌گوید: مهمانان این برنامه عمدتا از حوزه فرهنگ و هنر انتخاب شده‌اند و بخشی از جامعه ادبی و ورزشی کشور را هم در برمی‌گیرد. چهره‌های شناخته شده ملی در تئاتر، سینما، تلویزیون، ادبیات و ورزش مهمانان این فصل را تشکیل می‌دهند. حضور افرادی چون حمید درخشان، فرج‌ا.. گل‌سفیدی، افسانه چهره‌آزاد، سام قریبیان، علیرضا اویسی، رضا شفیعی‌جم، یوسف تیموری، سپند امیرسلیمانی، نعیمه نظام‌دوست، حمید لولایی، هوشنگ توکلی، شهرام عبدلی، ‌جهانبخش سلطانی، فرهاد بشارتی، بهرام عظیمی، سیامک اشعریون، علی اوسیوند، بهزاد رحیم‌خانی، خشایار راد، فاطمه هاشمی، داریوش سلیمی، رزیتا غفاری، جلیل فرجاد، امین زندگانی، ادموند بزیک، پوراندخت مهیمن، آرش نوذری، زهره حمیدی و...  در تیزر این برنامه دیده می‌شود.



نگاتیوهای خاطره‌انگیز
سری پنجم چهل‌تیکه در دکوری متفاوت ضبط خود را آغاز کرد. این برنامه با مرور گذشته و دعوت از نقش‌آفرینان یادگاری‌هایی که به جرگه خاطرات جمعی ما ایرانیان پیوسته‌است، تلاش دارد مرجعی قابل رجوع از چهره‌ها باشد. حاتمی درباره تغییراتی که در دکور صورت گرفته بیان می‌کند: المان‌های قبلی با المان‌های جدید از جمله یک دوربین عکاسی لوبیتل و چند قوطی نگاتیو جایگزین شد. همچنان دکور برنامه در کنار مهمان، گفت‌وگو و تصاویری که پخش می‌شوند بار مهمی از القای فضای خاطره‌انگیز و نوستالژیک را به عهده دارد. به نظرم این تغییرات نشانه‌هایی از پختگی بیشتر برنامه است.

علیمردانی، ماندنی شد
محمدرضا علیمردانی، بازیگر و صداپیشه‌ای است که پس از تغییرات ساختاری چهل‌تیکه به این مجموعه اضافه شد و تا امروز اجرای برنامه و گفت‌وگو با مهمانان را برعهده دارد. حاتمی در مورد ماندنی شدن او و تفاوت‌های اجرایش در این فصل از برنامه عنوان می‌کند: محمدرضا علیمردانی علاوه بر هنرهای متعددی مانند بازیگری، گویندگی، صداپیشگی و حتی خوانندگی نشان داده‌است میزبان و گفت‌وگوکننده توانمندی هم هست.
این تهیه‌کننده ادامه می‌دهد: اجرا و گفت‌وگوی علیمردانی در ادامه روند تکاملی برنامه با جزئیاتی تغییر داشته از جمله به واسطه تغییراتی که در نوشتار پلاتوهای برنامه داشتیم. همچنان اجرا و گفت‌وگو به شکل بداهه و با هدایت و همفکری تیم پشت صحنه پیش می‌رود و در خلال برنامه شاهد هنرمندی علیمردانی در اجرا و گفت‌وگو هم‌ هستیم.


بررسی ابعاد مختلف شخصیت مهمانان
بخشی از برنامه چهل‌تیکه اختصاص به سوال و جواب مجری با مهمانان برنامه دارد. طبیعی است هنرمندان، ورزشکاران و... مرتب به برنامه‌های مختلف دعوت می‌شوند و پاسخگوی سوالات برنامه هستند اما گاهی شاهد هستیم سوال و جواب‌ها به تکرار پیش می‌رود و حرف‌های مهمانان دیگر برای مردم جذابیتی ندارد. چون در برنامه‌های دیگر شنیده‌اند. این سوال را از حاتمی پرسیده‌ایم که سوالات برنامه در فصل جدید چه تغییراتی به همراه داشته تا برای مردم هم جذابیت لازم را برخوردار باشد؟ وی این طور روایت می‌کند: سوالات تغییر عمده‌ای نکرده، ولی با کمک گرفتن از یک گروه پژوهش سعی شده ابعاد مختلف شخصیت مهمان، علاقه‌مندی‌های او و نوستالژی‌هایش هم وارد برنامه و سوالات شوند اما همچنان دو یا سه سوال ثابت از همه‌ مهمانان پرسیده می‌شود که از سوالات فصل قبل انتخاب شده‌اند.
وی در این باره که مجری تا چه میزان اختیار دارد، سوالاتی که به ذهنش در حین گفت‌وگو می‌رسد بپرسد، می‌افزاید: برای پرهیز از سوالات قالبی و از پیش تعیین شده، مجری برنامه دارای اختیار است که مسیر گفت‌وگو و سوالات را بنا به نظر خودش، تهیه کننده و کارگردان هدایت کند. سوالات ثانویه در گفت‌وگو برای ما از اهمیت بیشتری برخوردار است.

چه خبر از تماشاچیان؟
خیلی از برنامه‌های تلویزیون که به پرسش و پاسخ اختصاص دارد یا جنبه تفریحی و سرگرمی دارد با حضور تماشاگران روانه آنتن می‌شود اما از زمانی که ویروس منحوس کرونا مهمان خانه هایمان شد، بیشتر برنامه بدون حضور تماشاگر ضبط و پخش می‌شود. این سوال مطرح می‌شود که برنامه چهل‌تیکه با حضور تماشاگران روانه آنتن می‌شود که تهیه‌کننده این طور پاسخ می‌دهد: به دلیل ساختار چند فصل گذشته و همچنین شرایط دوران کرونایی و لزوم رعایت پروتکل‌های بهداشتی، این فصل از برنامه هم بدون حضور تماشاچی در استودیو ضبط شد. فرم و ساختار برنامه تا این فصل اجازه حضور تماشاگر در استودیو را نداده و در ادامه باید دید که حضور تماشاگران در برنامه ضرورت دارد یا همچنان بر همان روال گذشته برنامه تولید شود.

یادی از درگذشتگان
کافی است دورهم جمع شویم. فرقی نمی‌کند این دورهمی با دوستان است یا اقوام، آن وقت است که گوشه‌ای از حرف‌هایمان سر از خاطرات گذشته در می‌آورد و با خودمان می‌گویم ای کاش فلانی زنده بود. یادت هست وقتی زنده بود چه کارهایی می‌کرد... تعداد این ای کاش‌ها کم نیست و همه هر از گاهی یاد قدیم‌ها می‌کنیم. بنابراین با توجه به ویژگی‌هایی که برنامه چهل‌تیکه دارد، توقع می‌رود که در  این برنامه هم یادی از هنرمندان، ورزشکاران و... کنیم که تا چندی پیش کنارمان بودند و حالا نام و یادشان از آنها به جا مانده‌است. برخی بر اثر ابتلا به کرونا جانشان را از دست دادند و برخی دیگر به دلیل بیماری و حادثه. تهیه‌کننده برنامه چهل‌تیکه در این باره تاکید می‌کند: خلأ درگذشت هنرمندان و چهره‌های ارزشمند فرهنگی و ورزشی موضوع مهمی است، جدا از پرداختن به این درگذشتگان در تصاویر پخش شده و ذکر خاطرات آنها توسط مهمان، در پایان برنامه از مهمان می‌خواهیم برنامه را به کسی تقدیم کند که اکثرا از این کار به‌عنوان قدردانی از بزرگان درگذشته یاد می‌شود. از این طریق سعی داریم یادی از درگذشتگان داشته باشیم.

منبع: روزنامه جام جم