آدمیزاد تا بوده و هست، دلش می‎خواهد قصه بخواند و بشنود و ببیند؛ حالا چه برسد به آن‌كه قصه‌گو خودش شخصیت اصلی ماجرا باشد.

اصلا همین تمایل قلبی باعث شده تا در هر مقطعی به شكلی، این جریان ادامه داشته باشد. آنقدر كه امروز در برنامه‌های مختلف قالب مشخصی كه سوژه‌ محور است، برای خودش برو و بیایی دارد. «نفس» هم یكی از همین برنامه‌هاست كه به تهیه‌كنندگی مقداد مومن‌نژاد، كارگردانی محمد پیوندی و اجرای فلورا سام از شبكه نسیم روی آنتن رفته است. برنامه‌ای كه شاید در اولین نگاه، شما را یاد هم‌گروهی‌های آن بیندازد، اما این داستان به‌ مقداد مومن نژادواسطه محوریت اصلی آن با بقیه تا حدی متمایز است، چراكه سوژه و ستون اصلی نفس مادران هستند. در واقع در هر قسمت از این برنامه مادری حاضر می‌شود، از این‌كه چرا آنجاست می‌گوید و قصه‌ای را كه خودش در آن نقش اول است، تعریف می‌كند. در ادامه ما هم گپی با تهیه‌كننده و مجری نفس زدیم، برنامه‌ای كه هر شب ساعت ۲۱ و ۳۰ دقیقه پخش می‎شود و قرار است تا ماه صفر ادامه داشته باشد.

مقداد مومن‌نژاد از شكل‌گیری برنامه نفس در شبكه نسیم گفت
مادرانه‌های پر از تجربه با چاشنی یك یادآوری
مومن‌نژاد، تهیه‌كننده این برنامه درباره شكل‌گیری نفس و شروع قصه آشنای آن در گفت‌ و‌ گویی كه داشتیم، بیان كرد: «این برنامه از اسفندماه سال گذشته كلید خورد و موضوعات و سوژه‌ها همان موقع‌ها انتخاب و به شبكه ارائه شدند. برنامه‌هایی با سوژه‌های مردمی و ‌گفت‌و‌گومحور چند سالی است كه زیاد شده، مثل برنامه‌های ماه رمضان كه اغلب سوژه‌های مردمی با قالب مشخص دارند. برای آن‌كه ما با آنها متفاوت باشیم با نظر آقای احسانی، مدیر شبكه نسیم به این رسیدیم كه روی سوژه‌های خاص با محوریت مشخص تمركز كنیم. در این راستا ما روی محور مادر شروع به كار كردیم و گفتیم همه افرادی كه در برنامه حاضر می‌شوند، مادر باشند. البته تمام مادران مثل پدران قهرمان زندگی فرزندان‌شان هستند، اما همین مادران گاهی به‌ واسطه تلاش، صبوری و شیوه تربیتی كه در پیش می‎گیرند، حس متفاوتی را به ما می‎دهند.»
این‌كه چه شد به عنوان نفس برای این برنامه رسیدند، هم سوالی بود كه او در پاسخ به آن گفت: «اسم این مجموعه هم بر این اساس انتخاب كردیم كه همیشه می‌گوییم نفس‌مان به نفس مادرمان بسته است، جریانی كه از ابتدای خلقت وجود دارد و ما از همان اول نفس به نفس با مادر هستیم و این روند همیشه به شكلی ادامه دارد. مثل زمانی كه بزرگ‌تر می‌شویم و از آنها می‌خواهیم كه با نفس حق‌شان دعای‌مان كنند.»
وی با اشاره به شعار نفس افزود: «ما شعاری با عنوان«یك عاشقانه آرام» داریم كه براساس آن تمام گفت‌وگوهای‌مان در فضای محرم و صفر با مناسبات این دوماه به صورت عاشقانه‌ای كه پر از آرامش است روی آنتن می‌رود. مادران هم كه همیشه آرامش و حس لطافتی دارند كه مصداق همین شعار است.»
مادرانی از سیستان تا هنگام
به گفته این تهیه‌كننده، نفس ۶۰ قسمت دارد كه از این تعداد پنجاه و چندتا از آنها سوژه‌هایی از شهرهای مختلف دارند. او افزود: «گستردگی این سوژه‌ها به قدری است كه از زابل و سیستان و بلوچستان گرفته تا جزیره هنگام و مناطق مختلف دیگری كه از كل ایران هستند را هم شامل می‌شوند. نكته‌ای كه خیلی برای‌مان اهمیت دارد، این است كه تیم مستند ما دو ماه است كه مشغول كار كردن روی مستند تمام مادرانی هستند كه به برنامه می‌آیند، یعنی همزمان با پخش برنامه، مستند آنها هم پخش می‌شود.»
مومن‌نژاد با اشاره به انتخاب سوژه‌های برنامه نفس ادامه داد: «سوژه‌های ما قهرمانان زندگی‌مان هستند، مادرانی كه هم از نظر فضای اجتماعی و هم در فضای زندگی‌شان كاری كردند كه وجهه و جلوه‌‌شان با بقیه مادران فرق دارد. مثلا ما مادری داشتیم كه از زمانی كه ازدواج می‌كند، می‌خواهد برادر نابینایش را خودش بزرگ كند و او را به خانواده‌اش می‌آورد و برایش مادری می‌كند. آن پسر امروز در دانشگاه رتبه بالایی كسب كرده، ازدواج كرده و فرزند هم دارد. یا مثلا مادر كارآفرینی را بین مهمانان‌مان داریم كه در محیط كارش همه مادر صدایش می‌كنند، چون مادر معنوی خیلی از افرادی است كه آنها را جمع كرده و برای‌شان كار ایجاد كرده است. از سوی دیگر او خودش سه بچه دارد و در سن چهل و چند سالگی مادربزرگ هم شده است. ما سوژه‌های این چنینی زیاد داریم.»
یادآوری نقش پررنگ خانم‌ها
او با اشاره به یكی از رویكردهایی كه در خلق این برنامه داشتند، اضافه كرد: «مساله دیگری كه در پس برنامه ما اهمیت دارد، این است كه در برنامه‌ها و فرهنگ جدید ما مادران و در كل بانوان را كمتر می‌بینیم. به همین دلیل در طول این مجموعه سعی‌مان این است كه فضا را به سمت فرهنگ مادرانه دهه ۶۰ و ۷۰ كه مادران با همه سختی‌ها فرزندان‌شان را بزرگ می‌كردند، برگردانیم. یعنی یادآوری كنیم كه امروز هم همان مادران هستند و با همه تغییراتی كه در جامعه رخ داده، مادر همان مادر است، با همان نقش و همان فضا. در این میان خیلی از مادران در جامعه از آقایان هم در بحث زندگی شخصی و هم كار موفق‌تر هستند. در واقع نگاه مادرانه و ایجاد حس یادآوری برای برگشتن به گذشته و آغوش مادر از اهدافی است ما در برنامه آن را دنبال می‌كنیم.»
چرا فلورا سام؟ مومن‌نژاد در پاسخ به این سوال برای انتخاب مجری نیز گفت: «خانم سام قبل‌تر هم اجراهای كوتاهی داشتند. او چون هم نویسنده است و هم كارگردان، می‌تواند به‌خوبی با سوژه‌ها همراه شود و محتوای كلی برنامه را به‌خوبی پیش ببرد. همچنین به همین واسطه ایشان قصه و درام سوژه و برنامه را به‌راحتی می‌توانند از آب دربیاورند. از سوی دیگر، ایشان خودش هم مادر است و هم نوه دارد و زمانی كه مادرانی با این شرایط می‌آیند و مهمان برنامه می‌شوند، حس آنها را درك می‌كند. علاوه‌بر اینها، همان حس می‌تواند به پیشبرد برنامه و شكل دادن به گفت‌وگوها هم كمك كند. چون این درك متقابل موجب همراهی بیشتر با مهمانان هم می‌شود.»
هر مهمان یك مستند
تهیه‌كننده نفس با اشاره به روند انتخاب سوژه‌ها و شكل‌گیری هر قسمت بیان كرد: «انتخاب سوژه‌های برنامه به عهده محمد پیوندی و تیمش است كه از قبل با آنها در تماس‌اند و لحظه به لحظه داستان‌ها را با نویسنده برنامه چك می‌كنند تا پلاتوها با ذهن كارگردان و زبان خانم سام یكی باشد. از سوی دیگر از آنجایی كه مستند سوژه‌ها جلوتر از برنامه به دست‌مان می‌رسد، كارگردان ابتدا آنها را می‌بیند و محتوای كلی از همان زمان آماده می‌شود، به همین دلیل است كه در نهایت قصه ‎مان روی آنتن خیلی كامل توضیح داده می‌شود.»
مومن‌‌نژاد در آخر هم از وجه تمایز این برنامه با بقیه هم‌ گروهی‌هایش گفت و خاطرنشان كرد: «برنامه‌های سوژه‌ محور معمولا برای ماه رمضان هستند، اما ما پیشنهاد دادیم كه در این ایام شبكه نسیم برنامه آرام‎تر و محتوایی‌تری را روی آنتن ببرد و مناسب‌ترین زمان برای پخش این برنامه نیز همین ایام بود، برنامه‌ای كه سوژه‌های زیادی هم درباره دهه محرم، سفر اربعین و این روزها دارد.»

فلورا سام، مجری برنامه از جزئیات این برنامه و حضورش در آن گفت
من مجری نیستم، مهمانان سكان‎ دارند
فلورا سام كه پیشتر او را در مقام كارگردان و نویسنده و گاهی هم بازیگر دیده بودیم، سكان هدایت این برنامه در جلوی دوربین را به دست گرفته است. جریانی كه باعث شده تا شاهد فضای جدیدتری در حوزه اجرا باشیم كه صمیمیت محترمانه‎ هم چاشنی اصلی آن است. در ادامه با او از شروع این اتفاق و حضورش در نفس گفتیم و شنیدیم.
با این‌كه چه شد حضور در برنامه نفس را پذیرفتید، شروع كنیم. چه شد كه این اتفاق افتاد؟
آقای مومن‌نژاد تهیه‌كننده برنامه با من تماس گرفتند و به من گفتند كه چنین برنامه‌ای قرار است روی آنتن برود، البته از آنجایی كه من مجری نیستم و قرار هم نیست این كار را دنبال كنم، خواستم تا صحبت بیشتری درباره این فضا داشته باشم. در ادامه بعد از جلساتی كه داشتیم، متوجه شدم كه آنها هم خیلی مایل نیستند كه من شكل مجری به خودم بگیرم. همچنین مهم‌ترین ویژگی این برنامه زن و مادرمحور بودن آن است، فضایی كه یا در تلویزیون وجود ندارد یا اگر هم وجود دارد، خیلی كم ‌است. اما این برنامه به طور كلی به مادران و زنان كشورمان اختصاص دارد.
خود شما هم مادر هستید و قطعا این موضوع به درك بیشتر مهمانان برنامه كمك می‌كند، شما از این جریان و هم‌حسی چقدر بهره بردید؟ در‌ واقع این وجه مشترك چقدر كمك‌تان كرد؟
طبیعتا وجه زن و مادر بودن من باید به كار و پیشبرد آن كمك كند. من نمی‌دانم چقدر توانستم در این زمینه موفق باشم، اما در هر صورت چون من هم احساسات مادرانه را درك می‌كنم و خودم هم در این زمینه تجربیاتی داشتم، شاید این حس و تجربه باعث شود كه راحت‌تر پای صحبت مهمانان عزیز بنشینم و با آنها همراه شوم.
برنامه‌های گفت‌وگو و سوژه‌ محور در این سال‌ها كم نداشتیم.  وجه تمایز نفس با بقیه چیست؟
همان‌طور كه گفتید، ما برنامه‌های گفتگو محور زیاد داشتیم و داریم، اما از نظر من لازم نیست كه همیشه اتفاق عجیب و غریبی بیفتد و سعی كنیم كه با كارهای خاص و خارق‌العاده‌ای برنامه را متمایز كنیم. با این حال شاید وجه تمایز این برنامه با دیگر هم‌گروهی‎‌هایش كمی صمیمی بودن آن است. همچنین همان‌طور كه اشاره كردم، بحث مادرمحور بودن نفس هم یكی دیگر از مواردی است كه در این فضا می‌شود از آن گفت. علاوه‌ بر اینها، زمانی كه ما این برنامه را تولید و پخش می‌كنیم، قرار نیست كسی پای حرف‌های من بنشیند یا من بخواهم عقیده و فضای خاصی را ابراز كنم و به آن شكل دهم. بلكه من تنها كنار مهمان می‌نشینم و به آن گوش می‌دهم و مثل دو تا دوست با هم صحبت می‌كنیم. گاهی اگر سوالی برایم پیش بیاید، آن را می‌پرسم، اما در هر صورت مهمانان ما هستند كه سكان این برنامه را در دست دارند.
شما چقدر سعی كردید تا این تمایز را در اجرای‌تان هم داشته باشید؟ چون ما خیلی وقت‌ها شما را بدون نمایش‌هایی كه برخی مجریان بیش از حد درگیرش می‌شوند می‌بینیم. كمی هم از فاكتورهایی كه در شیوه اجرای‌تان لحاظ می‌كنید، بگویید.
من تمام سعی‌ام را كردم كه هیچ‌ وقت حالت مجری به معنی كه دیده‌ایم و می‌شناسیمش را نداشته باشم و هیچ‌وقت نوع صحبت، سلام و خداحافظی كه دارم شبیه مجری‌ها نباشد. البته همه اینها با راهنمایی‌های آقایان پیوندی و مومن‌نژاد اتفاق افتاده است، همه با هم فكر كردیم كه چطور بیشتر این فضای صمیمانه را ایجاد كنیم و به همین دلیل من هم هیچ وقت تلاش نكردم كه در قالب مجری در برنامه حاضر شوم.
در این برنامه ما چند درصد از فلورا سامی كه كارگردان و نویسنده است، را می‌بنیم؟ یعنی چقدر از این دو فضایی كه به آن مسلط هستید، برای پیشبرد قصه و تعریف آن كمك گرفتید؟
من خیلی در این‌باره و این‌كه آیا تاثیری از این بابت در كار ایجاد شده، نمی‌توانم صحبت كنم؛ در این بین بیشتر دیدگاهی دخیل بوده كه من نسبت به خانم‌ها و مادری كردن آنها دارم. درواقع می‌توانم بگویم كه شاید این دیدگاه بیشتر كمك كرده و در برنامه سعی كرده خودش را نشان دهد؛ هر چند كه به این دلیل كه گاهی كار نویسندگی می‌كنم، شاید بتوانم از این زاویه و درگاه هم سوالاتی را مطرح كنم تا جنبه‌های دیگر قصه بیشتر نمایان شود.
از مهمانان این برنامه برای ساخت كار جدیدی ایده نگرفتید؟
واقعیت این است كه نه، این‌طور نبوده كه ایده چندانی از مهمانان گرفته باشم، اما تمام مهمانان برنامه ما شخصیت‌های جالبی برای پرداخت در فیلم‌ها و سریال‌ها دارند.
من واقعا امیدوار هستم كه نویسنده‌ها این سوژه‌ها را ببینند و از شخصیت‌های این مادران استوار نه از داستان آنها در فیلمنامه‌های‌شان استفاده كنند تا بلكه ما كمی شاهد متفاوت بودن شخصیت زن در فیلمنامه‌ها باشیم. این روزها متاسفانه به‌خصوص در تلویزیون پرداخت كمی نسبت به شخصیت خانم‌ها می‌شود، در صورتی كه همان‌طور كه در این برنامه هم به آن پرداخته شده، ما واقعا شخصیت‌های متفاوت، محكم و پشتیبانی را در بین آنها می‌بینیم كه می‌توانیم از نوع رفتار آنها در فیلمنامه‌های‌مان استفاده كنیم. در اصل به جای آن‌كه مادران ما در فیلمنامه‌ها صرفا نقش‌هایی در سایه باشند و هیچ كاری را از پیش نبرند، می‌توانیم نوع دیگری به شخصیت زن در فیلمنامه‌ها نگاه كنیم.
تا الان كدام قصه و سوژه برای خودتان خیلی جالب بود و پیشنهاد می‌كنید كه بینندگان هم حتما آن را ببینند؟
در این‌باره من واقعا نمی‌توانم بگویم كه كدام قصه از نظر من بهتر یا جذاب‌تر بوده، چون به عقیده من هركدام از قصه‌ها به نوعی جذابیت خودشان را داشتند و دارند. من پیشنهاد می‌كنم كه بیننده‌ها همه قصه‌ها را ببینند، چون هركدام از آنها حرفی برای گفتن دارند و نمی‌شود به هیچ‌كدام متمایزتر نگاه كرد.

زهرا خاتون ۱۰۰ساله‌  از روزهایی که گذرانده تعریف کرد
۳۰۰ بچه به‌دنیا آوردم!
برنامه «نفس» در هفدهمین شب، میزبان زهرا بنده‌لو (زهرا خاتون) ۱۰۰ساله از روستای یوسف‌آبادِ شهریار بود.
او ابتدای صحبت‌های خود درباره ازدواج‌اش گفت: «وقتی ۱۳سالم بود مرا شوهر دادند و زمانی که رفته بودند عاقد را بیاورند او گفته بود که عروس بچه‌سال است و نمی‌آیم. مادرم هم راضی نبود مرا شوهر بدهند. شوهرم را خیلی دوست داشتم چون خیلی خوشگل و قد بلند بود.»
زهرا خاتون، مامای روستای یوسف‌آباد بوده و دراین‌باره افزود: «من از بچگی مجبور بودم به پدرم در کارها کمک کنم؛ دوست داشتم درس بخوانم اما اجازه ندادند؛ چند سال بعد از ازدواج، مامایی را یاد گرفتم. اوایل انقلاب تصدیق مامایی‌ام را گرفتم؛ آن زمان به بیسوادها هم تصدیق می‌دادند و نزدیک ۳۰۰ بچه به‌ دنیا آوردم.»
او درباره رابطه خود با شوهرش افزود: «من و شوهرم خیلی یکدیگر را دوست داشتیم؛ همه جا با او می‌رفتم و هیچ‌وقت او را تنها نمی‌گذاشتم؛ خیلی به من احترام می‌گذاشت. در واقع تمام زندگی‌اش بودم؛ مادرش را هم خیلی دوست داشتم؛ ۲۵ سال از او مراقبت کردم.» بعد از پخش یک میان‌برنامه، پسر دایی زهراخاتون که خودش او را به‌دنیا آورده و به او شیر داده بود در استودیو حاضر شد؛ او گفت: «عزیز، به اندازه مادرم برایم زحمت کشیده و او واقعا یک شیر زن است؛ مانند مادرم او را دوست دارم.»

در ادامه، دختر و نوه زهراخاتون نیز در کنار او حاضر شده و دخترش درباره رابطه‌اش با زهراخاتون توضیح داد: «من هم دخترش، همسایه‌اش، رفیق و همدم‌اش هستم؛ اگر یک روز مادرم را نبینم نمی‌توانم روزم را شروع کنم؛ او خیلی به‌ روز است؛ من نمی‌توانم مانند مادرم باشم اما سعی می‌کنم او را الگوی خودم قرار دهم. می‌توان مادرم را یک فرشته دانست.» در پایان این برنامه هم فلورا سام از زهرا خاتون خواست چند کلمه‌ای با شوهرش صحبت کند و او با نوایی دلنشین از همسرش یاد کرد.